Αγαπητές και αγαπητοί, χαίρετε!
"Όποιος διαβάζει Λογοτεχνία, είναι σαν να ζει πολλές ζωές", άκουσα κάπου. Πράγματι: Πολλοί ήρωες, πολλές ζωές, πολλά συναισθήματα, πολλές περιστάσεις, περισσός πλούτος εμπειριών, σπουδαίο μάθημα ζωής.
Σήμερα, μήπως είναι παρεξηγημένη η μελέτη, το διάβασμα, η ανάγνωση Λογοτεχνικού κειμένου; Τι σημαίνει, άραγε, λογοτεχνικό κείμενο;
Ας ξεκινήσουμε από δω: Λογοτεχνικό κείμενο είναι ένα έργο γραμμένο με τέχνη. Μπορεί να είναι ποιητικό ή πεζό (διήγημα, νουβέλλα, μυθιστόρημα, ανάλογα με το μέγεθος του αφηγήματος).
Τα εφετεινά κείμενα, όσα εξετάσαμε ως τώρα, ήταν πεζά, εκτός ίσως από το "Η Έξοδο" του Γιάννη Βλαχογιάννη, που μπορεί να θεωρηθεί πεζοτράγουδο.
Σε κάθε λογοτεχνικό κείμενο που αναλύουμε, εξετάζουμε το "ΤΙ" και το "ΠΩΣ" ενώ, με αφορμή αυτό, καλούμεθα να δημιουργήσουμε ένα παρεμφερές, ένα σχετικό δικό μας κείμενο. (των παιδιών).
Το "ΤΙ" αναφέρεται:
1. Στο Θέμα, σε έναν τίτλο.
2. Στο περιεχόμενο ή περίληψη ή νόημα, το οποίο ζητούμε σε επικοινωνιακό πλαίσιο [επιστολή, σελίδα ημερολογίου κλπ] και αναμένουμε την ανταπόκριση του παιδιού, στο πλαίσιο ενός αριθμού λέξεων που δεν επιτρέπει ούτε φλυαρία ούτε λεξιπενία.
3. Στους πλαγιότιτλους των δοσμένων ενοτήτων. Οι πλαγιότιτλοι είναι η πιο σύντομη μορφή περίληψης και συντελούν στο χτίσιμο περιεκτικού λόγου.
4. Στην παρουσίαση των κοινωνικών θεμάτων, που θίγονται στο έργο (βιοπάλη, φτώχεια, εργασία, ανθρώπινες σχέσεις, οικογενειακές σχέσεις κλπ. Εύκολα μπορούν να γίνουν αντιστοιχίσεις με τα διδαγμένα κείμενα στην Α΄ Γυμνασίου).
5. Στην παρουσίαση των χαρακτήρων, όπως τους δίνει το κείμενο, αλλά και όπως τους αντιλαμβάνεται και τους σχολιάζει το παιδί, κυρίως με επίθετα.
Το "ΠΩΣ" αφορά στους τρόπους με τους οποίους η ιδέα ή οι ιδέες του δημιουργού παρουσιάζονται ως τέχνη και συγκεκριμένα ως λογοτεχνία. Ειδικότερα, το "ΠΩΣ" βρίσκεται:
1. Στα εκφραστικά μέσα που διανθίζουν το κείμενο: Μεταφορές, παρομοιώσεις, προσωποποιήσεις, εικόνες (οσφρητικές, οπτικές, ακουστικές), σχήματα λόγου, όπως το πολυσύνδετο ή το ασύνδετο.
2. Στις αφηγηματικές τεχνικές. Δηλαδή: α. Στην αφήγηση, β. Στην περιγραφή, γ. Στον διάλογο, δ. Στον μονόλογο, ε. Στον εσωτερικό μονόλογο και στ. Στα σχόλια. Η πιο εύκολη αφηγηματική τεχνική είναι αυτή του διαλόγου. Παρουσιάζονται δύο πρόσωπα που συνομιλούν μεταξύ τους. Η κάθε "ατάκα" αρχίζει με παύλα (-) ή βρίσκεται σε εισαγωγικά. Η αφήγηση βασίζεται σε σειρά ενεργειών των ηρώων, άρα σε ακολουθία ρηματικών φράσεων. Η περιγραφή στηρίζεται κυρίως σε επίθετα και χαρακτηρισμούς. Στον μονόλογο ο ήρωας μονολογεί. Στον εσωτερικό μονόλογο αναλογίζεται και διαλέγεται με τον εαυτό του. Σχόλια είναι απόψεις του συγγραφέα, που αφορούν στα γεγονότα.
Καλό θα ήταν, αν ανατρέχατε και στις φωτοτυπίες, που κατά καιρούς έχω διανείμει. Καλύτερο θα ήταν να διαβάζατε ακόμη ένα λογοτεχνικό βιβλίο ως το τέλος της σχολικής χρονιάς. Εγώ σκοπεύω να διαβάσω το "Κόκκινο Ποτάμι" του Χάρη Τσιρκινίδη για τον ξεριζωμό των Χριστιανών από την ... άλλη όχθη.
Για την Α΄ Γυμνασίου
Κυριακή Λύσσα
Φιλόλογος
.