Έλλειψη Σεβασμού
Γαλήνη Γυμνοπούλου (Γ2), Αναστασία Μεζαρτάσογλου (Γ2)
Η 8η ενότητα του βιβλίου της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας της Γ΄ Γυμνασίου τιτλοφορείται «Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς» και περιλαμβάνει ένα απόσπασμα από τον λόγο του Λυκούργου "Κατά Λεωκράτους", με τον οποίο ο Αθηναίος πολιτικός και ρήτορας ζήτησε από το δικαστήριο της Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη, επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας. Στον λόγο του ο ρήτορας επισημαίνει το χρέος των πολιτών προς το θεϊκό στοιχείο, την πατρίδα, τους νόμους και τους γονείς.
Στο απόσπασμα της παραπάνω ενότητας τονίζεται η σοβαρότητα που έχει η εκδήλωση σεβασμού προς τους γονείς. Στην ίδια θεματική αναφέρεται και η 11η ενότητα του βιβλίου της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας της Β΄ Γυμνασίου, με τίτλο «Ο σεβασμός προς τους γονείς μέλημα του νόμου», όπου παρατίθεται ένα απόσπασμα από το έργο του Πλάτωνα Νόμοι. Ειδικότερα, στις ποικίλες διατάξεις του εν λόγω πλατωνικού έργου, που ορίζουν την επιθυμητή συμπεριφορά των χρηστών πολιτών, υπάρχει πρόβλεψη και για όσους δε σέβονται τους γονείς ή τους παππούδες τους.
Τα παραπάνω κείμενα στάθηκαν η αφορμή για να προβληματιστούμε γύρω από το θέμα του σεβασμού στις σύγχρονες κοινωνίες, όχι μόνο απέναντι στους γονείς αλλά προς όλους τους συνανθρώπους. Έτσι, προέκυψαν τα ακόλουθα ερωτήματα: Δείχνουν τα άτομα τον απαιτούμενο σεβασμό το ένα προς το άλλο και μέχρι ποιου σημείου (ο σεβασμός) καθορίζει την ατομική και την κοινωνική μας συμπεριφορά; Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη διαμόρφωση αυτής της συμπεριφοράς;
Προτού, όμως, αναφερθούμε σε γενικά παραδείγματα, θεωρούμε απαραίτητο να ορίσουμε την έννοια που μας απασχολεί. Σεβασμός, λοιπόν, είναι η φροντίδα να μη θίγεται κάτι που θεωρείται σημαντικό, ώστε να διατηρεί το κύρος του. Συνδέεται με το συναίσθημα βαθιάς εκτίμησης και θαυμασμού προς κάποιον ως αναγνώριση της αξίας του και εκδηλώνεται προς αυτόν με ανάλογη με την αξία, την ηλικία, την ιδιότητα ή το αξίωμά του συμπεριφορά. Επομένως, καταλαβαίνουμε ότι το περιεχόμενο της έννοιας είναι γενικό και έμπρακτα μπορεί να εκδηλωθεί πολλαπλά.
Χωρίς η διαπίστωσή μας να αποτελεί τον κανόνα, πολλά παραδείγματα έρχονται να επιβεβαιώσουν την έλλειψη αυτού του συναισθήματος εκτίμησης προς τον συνάνθρωπο είτε είναι γονέας είτε καθηγητής είτε κάποιο άτομο μεγαλύτερης ηλικίας ή συνομήλικος ή ακόμα, άτομο με προσωρινά ή μονιμότερα προβλήματα. Ένα από αυτά θα μπορούσε να είναι η συμπεριφορά των νέων κατά τη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς απέναντι στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, στις εγκύους και στα άτομα με αναπηρία, όταν αυτοί (οι νέοι) δεν παραχωρούν τη θέση τους. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η συμπεριφορά τους απέναντι στους γονείς τους. Αρκετές φορές, οι μεταξύ τους σχέσεις χαρακτηρίζονται από άσχημο κλίμα, αγένεια, καβγάδες, φωνές, απρεπείς κουβέντες και ασυνεννοησία. Αλλά υπάρχουν και πιο ακραίες περιπτώσεις που τα παιδιά καθημερινά μιλάνε στους γονείς τους με αγενή τρόπο. Κάτι ανάλογο παρατηρούμε και στον σχολικό χώρο, όταν οι μαθητές αντιμιλούν στους καθηγητές και αντιδρούν πολύ εύκολα σχεδόν σε οποιαδήποτε παρατήρηση, υπόδειξη ή οδηγία σύμφωνη με τους σχολικούς κανόνες, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι τα άτομα στα οποία απευθύνονται είναι μεγαλύτερα και έχουν αναλάβει συγκεκριμένους ρόλους μέσα στο πλαίσιο της σχολικής ζωής. Αν περιορίσουμε το βλέμμα μας στον χώρο του σχολείου, που είναι πιο οικείος σε μας, μπορούμε να αναφέρουμε πολλές πράξεις που φανερώνουν την απουσία του εν λόγω συναισθήματος, όπως η ρύπανση των αιθουσών, η αναγραφή υβριστικών μηνυμάτων στους τοίχους ή στα θρανία, η βωμολοχία, κυρίως την ώρα του διαλείμματος, η πρόκληση φθορών σε μια περιουσία που δεν μας ανήκει, η άσκηση σωματικής βίας ή λεκτικής για τις επιλογές, προτιμήσεις, σκέψεις του άλλου.
Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι για τη διαμόρφωση αυτής της κατάστασης φταίει η έλλειψη σεβασμού των μεγαλυτέρων προς τους μικρότερους. Ότι δηλαδή εμείς οι μικροί νιώθουμε ότι οι καθηγητές, οι γονείς και γενικότερα οι μεγαλύτεροι δεν μάς δείχνουν σεβασμό. Τι γίνεται αν κάποιο παιδί ζει σε μια οικογένεια όπου τα μέλη της δεν δείχνουν σεβασμό, δε συζητάνε πολιτισμένα, όπου οι γονείς δεν υπολογίζουν τη γνώμη των παιδιών, με αποτέλεσμα αυτά να αισθάνονται παραμελημένα; Όταν ένα παιδί βλέπει το άλλο να μη σέβεται κάποιον ή σκέφτεται ότι, σε περίπτωση που διαφοροποιηθεί, οι υπόλοιποι θα το επικρίνουν, τότε- ενδεχομένως- κι αυτό θα προσαρμόσει αναλόγως τη συμπεριφορά του. Όταν οι άνθρωποι που οφείλουν να λειτουργούν ως πρότυπα αποδεικνύονται ανάξιοι, τότε οι επιπτώσεις είναι σοβαρές για τους νέους, οι οποίοι ψάχνουν τρόπους να προσδιορίσουν την ταυτότητα και τη συμπεριφορά τους.
Μήπως ζούμε σε μια κοινωνία που αποθεώνει τα υλικά αγαθά, αξιολογεί τους ανθρώπους επιφανειακά, ανάλογα με το πόσα χρήματα έχουν και όχι σύμφωνα με το ήθος τους; Μήπως αδιαφορούμε για τον συνάνθρωπο που αντιμετωπίζει προβλήματα και μοναδική μας έγνοια είναι ο εαυτός μας και τα προσωπικά μας προβλήματα; Η καθημερινότητά μας επιβεβαιώνει την έλλειψη σεβασμού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ολόγυρά μας άνθρωποι που όχι μόνο συμπεριφέρονται με σεβασμό αλλά και τον εμπνέουν στους άλλους.
Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό ότι η ανυπαρξία σεβασμού υπονομεύει την καλλιέργεια υγιών σχέσεων αλλά και την ατομική και κοινωνική πρόοδο. Κατά συνέπεια, θεωρούμε ότι είναι απαραίτητο η αξία αυτή να εκδηλώνεται ως συμπεριφορά από μικρούς και μεγάλους και να υιοθετείται ως στάση ζωής.
Επιμέλεια: Κατερίνα Στέκα, ΠΕ02
Πηγές
Μπαμπινιώτης, Γ. (1998). Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας Ε.Π.Ε.
http://digitalschool.minedu.gov.gr/
http://www.lexigram.gr/lex/enni/%CF%83%CE%B5%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82#Hist2