ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ
της Γεωργίας Μυλωνίδου (Γ2)
Στην Κρήτη, κάθε Χριστούγεννα, οι νοικοκυρές με ξεχωριστή φροντίδα και υπομονή φτιάχνουν το χριστουγεννιάτικο ψωμί. Μάλιστα, δίνουν τα χαρακτηριστικά της ιεροτελεστίας στη διαδικασία ζυμώματος του συγκεκριμένου ψωμιού. Από την επιλογή των υλικών που είναι ακριβά μέχρι και τον τρόπο παρασκευής είναι εμφανής η επιμέλεια που απαιτείται για την τήρηση του εθίμου. Ειδικότερα, οι νοικοκυρές χρησιμοποιούν τη μισή ζύμη για να φτιάξουν μία μεγάλη κουλούρα, ενώ με την υπόλοιπη σχηματίζουν έναν σταυρό, τον οποίο χρησιμοποιούν ως στολίδι του ψωμιού. Ανήμερα των Χριστουγέννων, ο νοικοκύρης του σπιτιού κόβει και μοιράζει το ευλογημένο, όπως θεωρείται, ψωμί σε όλους όσοι βρίσκονται στο γιορτινό τραπέζι.
Στη Μακεδονία, ο ρόλος του νοικοκύρη του σπιτιού συνδέεται με την επιλογή του πιο γερού κλαδιού ελιάς ή πεύκου, το οποίο τοποθετεί στο τζάκι του σπιτιού. Το «Χριστόξυλο», όπως ονομάζεται αυτό το ξύλο, καίγεται από τη μέρα των Χριστουγέννων μέχρι και τα Φώτα. Λέγεται επίσης ότι η θέρμη από το κάψιμο του Χριστόξυλου ζεσταίνει το θείο βρέφος στη φάτνη της Βηθλεέμ.
Ένα άλλο έθιμο των Μακεδόνων είναι οι «Μωμόγεροι», ένα ποντιακό λαϊκό δρώμενο, που διαρκεί όλο το δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων και όπου οι πρωταγωνιστές εκτελούν μιμητικές κινήσεις, ενώ τα πρόσωπά τους είναι μακιγιαρισμένα, ώστε να παραπέμπουν σε γέροντες.
Στα Επτάνησα, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς αναβιώνει το έθιμο της «κολόνιας». Οι άνθρωποι τραγουδώντας «Ήρθαμε με ρόδα και ανθούς να σας ειπούμε Χρόνους Πολλούς» περιδιαβαίνουν στους δρόμους κρατώντας μπουκάλια με κολόνια και «ραίνουν» ο ένας τον άλλο.
Ταξιδεύοντας στην Ήπειρο και συγκεκριμένα, στην Άρτα, θα γνωρίσουμε το έθιμο που ονομάζεται «αναμμένο πουρνάρι». Οι επισκέπτες συνηθίζουν να πηγαίνουν σε άλλα σπίτια κρατώντας στα χέρια τους αναμμένο ένα κλαδί πουρναριού ή οποιουδήποτε άλλου δέντρου που «τρίζει» κατά το κάψιμο. Στα Γιάννενα, αντί για κλαδί, κρατούν στα χέρια τους μία χούφτα δαφνόφυλλα ή πουρναρόφυλλα και τα πετούν στο τζάκι του σπιτιού το οποίο επισκέπτονται.
Στην Πελοπόννησο, ανήμερα της Πρωτοχρονιάς ο νοικοκύρης του σπιτιού πηγαίνει στην εκκλησία έχοντας μαζί του ένα ρόδι. Μετά το πέρας της λειτουργίας επιστρέφει στο σπίτι του και καθώς εισέρχεται το σπάει με δύναμη, προκειμένου να σκορπιστούν οι ρώγες του παντού στο σπίτι.
Η «Χριστόκλουρα» και οι «Μπαμουσιαραίοι» είναι έθιμα που αναβιώνουν στη Θράκη. Οι Σαρακατσάνες συνεχίζουν μέχρι και τις μέρες μας να ζυμώνουν τη Στρογγυλή κουλούρα, η οποία έχει κεντήματα που αναπαριστούν συνήθειες και σκηνές από τον παλιό καθημερινό τους βίο. Προσθέτουν, μάλιστα, στην κουλούρα μέλι και την τρώνε όλοι μαζί περιμένοντας τη θεία γέννηση. Τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, σειρά έχει το έθιμο των Μπαμουσιαραίων, που περιλαμβάνει μεταμφιέσεις. Ο Μπαμπουσιαραίος προσαρμόζει στο πρόσωπό του μία νεροκολοκύθα με τη μορφή μάσκας, φοράει προβιές προβάτων και κρεμάει στη μέση του κουδούνια. Ένας άλλος άντρας μεταμφιέζεται σε σύζυγο του Μπαμπουσιαραίου, ενώ το ζευγάρι συνοδεύουν οργανοπαίκτες, που κάνουν αισθητή την παρουσία τους σε όλο το χωριό, με τη χαρακτηριστική μουσική του ζουρνά και της γκάιντας.
Τέλος, στην Πέλλα, θα συναντήσουμε το έθιμο «Κόλιντα Μπάμπω» που σχετίζεται με τη σφαγή των αρσενικών νηπίων από τον Ηρώδη. Οι κάτοικοι της περιοχής ανάβουν φωτιές το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου, ενώ οι πιο τολμηροί πηδούν πάνω από τις φωτιές φωνάζοντας «Κόλιντα Μπάμπω», που ερμηνεύεται «σφάζουν, γιαγιά». Η φωτιά προειδοποιεί τους κατοίκους να προφυλαχθούν από τα κακά που ενδέχεται να κρύβει ο καινούριος χρόνος.
Πηγή: http://www.my-family.gr
Επιμέλεια: Κατερίνα Στέκα, ΠΕ02